Klokkenstoel en Kerkhof Smallebrugge/Smelbrêge
Nummer 3, 8552 MN Smallebrugge
Smallebrugge/Smelbrêge is een buurtschapje nabij Woudsend in de gemeente Súdwest-Fryslan. Tot 2011 maakte het deel uit van de (voormalige) gemeente Wymbritseradiel. De huidige naam wijkt niet veel af van de aanduiding Smalebrugge die in 1422 voorkomt. Varianten door de tijd heen zijn bijvoorbeeld nog Smalebregga (1499), Smellebreg (1474) en Smallebrugge (1700). De naam houdt mogelijk verband met het feit dat Smallebrugge is ontstaan aan weerszijden van een waterloop, in dit geval het belangrijke vaarwater de Olde Ee. Een andere theorie veronderstelt een relatie tussen het achtervoegsel brugge en broek of moerasgebied. Brêge/brugge betekent in het oud-Fries 'broek' (moeras). Smallebrugge zou dan 'klein moeras' kunnen betekenen.
Erg veel is er over de nederzetting Smallebrugge niet bekend, maar in de 15de eeuw stond er o.a. het versterkte Hepkehuis. In 1637 legde een grote brand het toenmalige dorp nagenoeg geheel in de as. De kerk, gewijd aan St. Nicolaas, liep daarbij ook schade op. Zij werd in 1647 nog hersteld maar is nadien verloren gegaan.
Klokkenstoel en Kerkhof. Vanaf de weg Woudsend-Sneek (N354) leidt, aan de linkerkant en ter hoogte van Koufurderrige, een smal pad het land in naar een paar boerderijen die samen de buurtschap Smallebrugge vormen. Naast de boerderij Noarder Pleats ligt het door bomen omzoomde kerkhof. De huidige klokkenstoel is in 1963 voor het grootste deel vernieuwd. In 2005 kregen kerkhof, klokkenstoel en klok én het familiegraf Buma een flinke opknapbeurt.
Aan dit intieme kerkhof is in het bijzonder de naam van de classicus dr. Lieuwe Annes Buma verbonden (Woudsend 1796-1876 Makkum). Buma overleed ongehuwd en kinderloos en legateerde de Staten van Friesland bij testament een grote soms gelds waaruit ondermeer een klassieke bibliotheek moest worden betaald. Deze werd in 1876 in Leeuwarden gerealiseerd en is tegenwoordig onderdeel van Tresoar - Frysk Histoarisk en Letterkkundich Sintrum. Ook werd uit de gelden een studieleen opgericht - de dr L.A. Bumastichting. Uit dit in Sneek gevestigde studieleen moeten 'ten eeuwigen dage' de Bumagraven, het kerkhof en de klokkenstoel worden onderhouden. Dit gebeurt zo tot op de dag van vandaag.
Graftekens. Op het kerkhof zijn behalve het familiegraf Buma en een grafpaal uit 1768/1798 van Buma's grootouders (Ykema/Sytses) vooral 19de-eeuwse hardstenen zerken te vinden, onder andere twee rijen die de graven van de familie Oppedijk markeren. Opvallend zijn twee zerken die afkomstig zijn uit de vroegere kerk van Smallebrugge. Beide zerken (1569 familie Broersma en 1651 familie Cnossen) dragen op de hoeken zogenaamde leeftijdskoppen. Deze verwijzen naar de vier fasen van het menselijk bestaan.
BIJZONDERHEDEN
Bouwtype: klokkenstoel met zadeldak en één klok
Rijksmonumentnummer: 39816
Locatie: Nummer 3, 8552 MN Smallebrugge
Kapvorm: zadeldak
Dakbedekking: hout
Materiaal stoel: Bilinga hardhout
Fundering: gemetselde poeren
Luidsysteem: vliegende klepel
Wordt geluid bij: begrafenissen
Gietjaar klok: 1617 (gerestaureerd in 2005)
Gegoten door: Henricus Meurs te Utrecht
Diameter klok: 69 cm
Gewicht klok: 287 kg
Tekst op klok:
SOLI DEO GLORIA HENRICVS MEVRS ME FECIT ANNO 1617
Vertaling: Alleen God zij lof. Henricus Meurs heeft mij gemaakt in het jaar 1617
Versiering op de klok: in het randschrift twee rozetten;
onder en boven het randschrift bladmotieven.
BRONNEN
Wil Plantinga, Historische klokkenstoelen in Nederland. Leeuwarden 2008
[Uitgave St. Restauratie Hulpfonds Klokkenstoelen; deze stichting is in 2015 opgeheven]
Sytse ten Hoeve, Kerken, Torens en Klokkenstoelen van Wymbritseradiel. 2008
[Uitgave Gemeente Wymbritseradiel]
K. F. Gildemacher, Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten. Leeuwarden 2007
[s.v. Smallebrugge/Smelbrêge]
|
